Logo Brenda de Groot

Health & Food | Vegan

De Wetenschap over Soja en Kanker

Ik heb hem al behoorlijk wat keren voorbij horen komen, de Vraag Der Vragen:

Is soja kankerverwekkend?

Ik was eigenlijk niet van plan me ooit met het soja-en-hoe-zit-dat-nou-met-kanker-vraagstuk te bemoeien, laat staan er een artikel over te schrijven, omdat ik

  1. geen kankerdeskundige ben, en
  2. in de veronderstelling was dat die mythe zichzelf wel op zou lossen.

Maar b. blijkt vooralsnog niet op te gaan, waar Anja (hoi Anja) me laatst vriendelijk op wees toen ze een berichtje achterliet op dit artikel. Veel mensen zijn oprecht bang dat je van soja eten kanker krijgt, wat ze ‘ergens op internet hebben gelezen’ of ‘van een collega (die ook geen a. is) hebben gehoord’. Ik vertel de vraagstellers altijd dat ze zich beter zorgen kunnen maken om bewerkt vlees, waarvan daadwerkelijk is aangetoond dat het het risico op darmkanker verhoogt. Maar daarmee haal ik hun angst voor soja niet weg.

Toen Anja haar vraag stelde bedacht ik me hoe erg ik het zou vinden als er ook maar één iemand zou zijn die door een onterechte angst voor soja geen dierlijke producten durft te vervangen. Of – oh the horror – dat de sojamythe mensen ervan weerhoudt om veganist te worden. En daarom heb ik me er toch aan gewaagd. Ik heb mijn best gedaan om de waarheid rondom het onderwerp ‘soja en kanker’ te achterhalen, met dit artikel als resultaat.

Wise monkey illustration - Brenda de Groot

Een kleine side-note

Ik ben geen medisch deskundige of voedingsexpert. De informatie in dit artikel is op geen enkele manier een advies, en ik raad je met klem aan om een arts te raadplegen voor alles omtrent het onderwerp kanker. Dat wil niet zeggen dat ik onzin loop te verkondigen – integendeel. Ik weet hoe je wetenschappelijke artikelen leest, en weet het meeste kaf van het koren te scheiden. Voor dit artikel heb ik informatie geraadpleegd van websites die naar mijn idee wél deskundig zijn op het gebied van soja en kankeronderzoek. De wetenschappelijk onderbouwde informatie die zij geven heb ik in dit artikel zo goed mogelijk proberen samen te vatten. Je vindt ze terug in de bronnen onderaan dit artikel.

Soja en Borstkanker: Het Oestrogeenverhaal

Waar het bij het soja-en-kanker-vraagstuk allemaal om gaat, zijn de isoflavonen die soja bevatten. Isoflavonen zijn zogenaamde phyto-oestrogenen: op-oestrogeen-lijkende stoffen die door planten (=phyto) worden aangemaakt. Ze komen in kleine maten voor in peulvruchten en andere plantaardige voedingsmiddelen, en in hogere mate in sojabonen. De werking van fyto-oestrogenen is zo’n 1000 maal zwakker dan dat van het menselijke hormoon oestrogeen.

Borstkankercellen zijn gevoelig voor oestrogeen, dus als je veel van dit hormoon in je lichaam hebt, heb je meer kans dat borstkankercellen (gaan) groeien. Om die reden waren mensen bang dat het eten van sojaproducten het risico op borstkanker zou verhogen. Ze zaten er niet helemaal naast, want uit onderzoek met knaagdieren bleek dat de isoflavonen in soja inderdaad de groei van kankercellen stimuleert. Maar, en hier is een hele grote maar:

Dit geldt alleen voor knaagdieren, en niet voor mensen.

Knaagdieren zoals ratten en muizen blijken van zichzelf veel meer actieve isoflavonen in hun bloed te hebben dan mensen. Dit heeft waarschijnlijk als gevolg dat soja wel bij hen, maar niet bij mensen en andere apensoorten de groei van kankercellen stimuleert. Sterker nog, bij mensen blijken de isoflavonen uit soja precies de tegenovergestelde werking te hebben.

De Kankerremmende Werking van Soja

Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen kanker en sojaconsumptie bij mensen. De resultaten tonen aan dat mensen die regelmatig soja eten of aten minder vaak kanker hebben dan mensen die dat niet doen. Dat komt waarschijnlijk doordat de isoflavonen uit soja de groei van de kankercellen juist onderdrukt, in plaats van stimuleert. Hoe dat zit is een wat technisch praatje, wat ik zo goed mogelijk zal proberen uit te leggen.

Kankercellen kunnen twee soorten oestrogeengevoelige receptoren (ER’s) hebben: ER-alfa of ER-beta. Ze worden geactiveerd als het hormoon oestrogeen langskomt en zich aan de receptor bindt. ER-alfa stimuleert de groei van kankercellen, en ER-beta onderdrukt de groei van kankercellen. Het blijkt dat de isoflavonen uit soja (genisteïne) eerder aan ER-beta receptoren binden dan aan ER-alfa receptoren. Soja onderdrukt dus de groei van kankercellen bij mensen, wat kan verklaren dat er minder borstkanker wordt gevonden bij mensen die regelmatig soja eten. Dit geldt voor zowel vrouwen die kanker hebben gehad, als vrouwen die geen kanker hebben gehad.

Veilige Dagelijkse Hoeveelheid Soja

Wat ik wél heb begrepen is dat je je niet te buiten moet gaan aan soja. De bronnen die ik heb geraadpleegd raden aan om 1 tot 2 porties sojaproducten per dag te eten, en niet meer dan 3. Drie tot 5 porties lijkt het kantelpunt te zijn in de kankerremmende werking van soja. Daarboven zou het mogelijk kankerstimulerend kunnen werken. Ik heb gezocht naar wat ze bedoelen met 1 portie, en dit is wat ik vond:

1 portie soja =

  • 250 ml (1 cup) sojamelk
  • 125 gram (1/2 cup) tofu
  • 125 gram (1/2 cup) tempeh
  • 125 gram (1/2 cup) soja-vleesvervanger
  • 75 gram (1/2 cup) sojabonen

De porties zijn gebaseerd op richtlijnen voor veilige dagelijkse hoeveelheden isoflavonen en eiwitten uit soja. De bronnen waarin ik de richtlijnen heb gevonden verschillen onderling in wat ze als ‘veilig’ bestempelen, met aantallen die variëren tussen de 50 en 100 gram isoflavonen uit soja, en 15 tot 25 gram soja-eiwit per dag. Ik wilde even checken of het aantal gram eiwit uit 2 porties soja inderdaad overeenkomt met deze veilige dagelijkse hoeveelheid. Ik heb de voedingswaarde van de bovenstaande sojaproducten (+ extra) opgezocht en gekeken naar hoeveel gram eiwit deze bevatten:

Soja-eiwit per 100 gram [1]

  • Sojamelk: 3,5 gram
  • Sojayoghurt: 4 gram
  • Tofu hard: 11,5 gram
  • Tofu zacht: 6,5 gram [2]
  • Tempeh: 15 gram
  • Soja-vleesvervanger: max. 19 gram* [3]
  • Sojabonen (volwassen): 21,5 gram
  • Edamame: 11 gram [2]

Soja-eiwit per 2 porties [1]

  • Sojamelk: 17,5 gram
  • Sojayoghurt: 20 gram (per 500 ml)
  • Tofu hard: 28,5 gram
  • Tofu zacht: 16,3 gram [2]
  • Tempeh: 37,5 gram
  • Soja-vleesvervanger: max. 49 gram* [3]
  • Sojabonen (volwassen): 32,3 gram
  • Edamame: 16,5 gram [2]

Zoals je ziet komt de portiegrootte niet altijd even lekker overeen met de veilige dagelijkse hoeveelheid. Zo krijg je meer soja-eiwit binnen dan de richtlijn als je 2 porties harde tofu, tempeh of soja-vleesvervanger eet. Naar mijn mening een beetje slordig van ze, maar geen reden tot paniek.

Even Relativeren

De veilige dagelijkse hoeveelheid soja is een ondergrens, sterker nog, het is de hoeveelheid die volgens al het onderzoek juist gezondheidsvoordelen oplevert. Met 2 porties zit je dus niet in de ‘gevarenzone’ maar juist in de ‘gunstige zone’. Ieder z’n ding natuurlijk, maar ikzelf ga echt niet met een rekenmachine in m’n hand zitten stressen over de hoeveelheid soja-eiwit dat ik die dag heb gegeten.

Bovendien moet je echt flink je best doen om iedere dag aan de maximale veilige dagelijkse hoeveelheid soja-eiwit te komen. Grote jongen die dag in dag uit meer dan een half blok tempeh wegwerkt, 2 bakken sojaboontjes verorbert, of een driedubbele vegaburger bouwt.

Mocht je jezelf wel een keer te buiten zijn gegaan aan sojaproducten, dan is het echt niet zo dat je direct verandert in een wandelend kankergezwel. Zoals ik al zei zijn dit enkel richtlijnen en absoluut veilige ondergrenzen. Maar als je toch nog met samengeknepen billetjes zit, eet dan de volgende dag dan gewoon wat minder soja.

Het is allemaal niet zo moeilijk. Voor soja geldt eigenlijk hetzelfde als wat voor alle andere zaken in het leven geldt: ‘alles met mate’, ‘teveel is nooit goed’ en ‘een beetje variatie in de Nederlandse keuken’.

Bewerkte vs. Onbewerkte Soja

Nog even dit. De artikelen die ik las raden aan om voor onbewerkte sojaproducten zoals tofu, tempeh, sojaboontjes en ongezoete sojamelk en -yoghurt te kiezen. Van bewerkte producten met soja kan het namelijk zijn dat 1 portie van het product meer dan 1 portie soja bevat, omdat er vaak gebruik wordt gemaakt van geconcentreerde sojaproteïne in plaats van hele sojabonen. Wees vooral voorzichtig met supplementen en soja-eiwitpoeders. Voor die laatste zijn geweldige alternatieven op basis van onder andere erwten-, rijst-, of hennepzaadeiwit.

Conclusie: Alles met Mate, ook Soja

tl;dr:

  • Ik ben geen kankerdeskundige.
  • 1 à 2 porties sojaproducten per dag heeft naar onderzoek blijkt een kankerremmende werking.
  • Meer dan 3 porties op eigen (doch zeer bescheiden) risico.
  • Veilige dagelijkse hoeveelheid: 50 – 100 mg isoflavonen; 15 – 25 gram soja-eiwit.
  • Ga voor onbewerkte sojaproducten zoals tofu, tempeh, sojaboontjes, sojamelk en sojayoghurt.
  • No stress.

Als afsluiter deze sojabonenselfies die ik instuurde voor de AH To Go-actie waarbij je 365 dagen je favoriete product kon winnen. Veni, vici, vivi: ik won, at een jaar lang elke dag een pot sojaboontjes en overleefde. Het kan!

Bronnen

By Brenda

Ik ben Brenda, wetenschapper en illustrator met een passie voor dieren. Ik onderzoek hoe andere dieren de wereld ervaren, en hoe wij mensen hen zien en beoordelen.

Met mijn visuele kunst en schrijfsels (zoals deze blog!) hoop ik een sentientistische revolutie teweeg te brengen. Daarmee bedoel ik een wereld te bereiken waarin we dieren als gelijkwaardige personen beschouwen, en dat we hun belangen even serieus meewegen in onze besluitvorming als die van de mens.

Ik hou van apen, onderweg zijn 
en alles met pompoen.

31 mei 2017

Instagram

You May Also Like…

0 reacties