Een tijdje geleden ging ik als fruitariër door het leven. Gewoon, omdat ik nieuwsgierig was naar hoe het is om zo te eten. Is het moeilijk, wat ga ik missen, en hoe voel ik me op een fruitarisch voedingspatroon? (edit: ligt eraan, pindakaas, en never satisfied, zoals je in m’n fruitariër update leest.)

Wat ik vooraf niet had voorspeld was dat het me zoveel gaf om over na te denken. En dan met name over de zin van fruitarisme. Want zodra je in de wondere wereld van het fruitarisme duikt wordt je vroeg of laat geconfronteerd met de vraag: “Hebben planten ook gevoel?”.

---

Fruitariër

Iemand die de eetbare voortbrengselen van planten eet die geoogst kunnen worden zonder de plant te doden of te beschadigen. [1]

---

Er zijn veel verschillende redenen waarom iemand fruitariër kan zijn, waaronder voor het milieu[2], religie [3], gezondheid [bijv. 4] of gewoon ‘voor de fun’, zoals ik dus. Daar kan ik allemaal in komen, en ik respecteer iedere beweegreden en ieder persoon. Maar er is één motief waar ik mijn vraagtekens bij zet.

Planten hebben ook gevoel.

Volgens Wikipedia is het meest voorkomende motief voor fruitarisme ethisch van aard [5]. Bij gebrek aan officiële term noem ik de mensen met dit motief in dit artikel ‘ethisch fruitariërs’: zij die fruitariër zijn omdat zij het immoreel vinden om planten te eten, zoals het ook immoreel is om dierlijke producten te eten. Het empatisch spectrum is bij fruitariërs uitgebreid naar het plantenrijk.

Ik vind het nobel om geen enkele levensvorm te willen doden of kwetsen, maar of het zinvol en praktisch is is vraag twee. In dit artikel ga ik m’n best doen om uit te leggen:

• Waarom plansen zeer waarschijnlijk geen gevoel hebben zoals dieren dat hebben
• Wat het zou betekenen als dit wel het geval zou zijn, en
• In hoeverre fruitarisme het kwetsen van planten werkelijk kan voorkomen.

Planten ≠ Dieren

Fruitarisme is geen superieure vorm van veganisme, omdat planten verschillen op cruciale punten van dieren verschillen. Planten hebben zeer waarschijnlijk geen bewustzijn zoals dieren dat hebben. Een dier kan emoties ervaren, angst en pijn voelen, gelukkig zijn, verlangens hebben, en lijden. Er zijn goede redenen om aan te nemen dat planten niet net zo’n rijk innerlijk leven hebben [6], waarvan de belangrijkste zijn:

1. Planten hebben geen zenuwstelsel, geen neuronen en geen brein (wat behoorlijk essentieel is voor bewustzijn)
2. Pijn bij planten is niet functioneel.

Ik zal punt 2 even kort toelichten. Pijn heeft als ‘functie’ om weefselschade te voorkomen. Mensen, varkens en kippen bloeden dood met een afgezaagde voet, en pijn motiveert hen om dit te voorkomen. Een boom daarentegen kan prima doorleven met een paar takken minder of meer. Pijn zorgt er ook voor dat je minder goed functioneert omdat al je energie is gericht op het stoppen van de pijn. De meeste planten kunnen niet vluchten of zichzelf verdedigen, dus pijn zou alleen maar onhandig zijn in hun leven. In het vorige artikel over fruitarisme heb ik een video (aanradertje) waarin dat ook nog eens uitgelegd wordt.

Maar Stel Nou Dat…

Hoewel dit goede redenen zijn om aan te nemen dat planten waarschijnlijk geen innerlijk gevoelsleven hebben en/of in staat zijn om pijn te voelen, kun je nooit zeker weten wat een ander organisme ervaart. Stel nou dat we het compleet bij het verkeerde eind hebben, zoals Descartes toen hij beweerde dat dieren geen bewustzijn hebben. Stel dat planten wel gevoel hebben en pijn ervaren. Wat zou het morele gevolg daarvan zijn? Ik ging even op filosofische speurtocht.

Het ongerieflijke leven van iemand die rekening houdt met de gevoelens van planten

Als je daadwerkelijk aanneemt dat planten ook gevoel hebben, en je wilt fruitarisme net als veganisme zou doortrekken naar een complete leefstijl, dan heb je een behoorlijk probleem. Want naast je voedingspatroon moet je dan ook denken aan alle andere aspecten van je leven waarin je zou kunnen bijdragen aan het beschadigen of doden van planten.

Laten we beginnen bij het object waar je derrière op dit moment op rust. Houten stoel? Juist. Kijk nu eens even om je heen. Ik schat dat minstens 90% van je complete inboedel niet ‘plantvriendelijk’ is. Houten tafels, rieten stoelen, deuren en kartonnen meubelen van de IKEA – onze huizen zijn van plint tot kozijn gevuld met bomenlijken. Je weet wat je als ethisch fruitariër te doen staat. Weg ermee.

Daar sta je dan, in een kaal huis. Je boeken en kleding in slordige hopen opgestapeld. Daar moeten we het trouwens ook even over hebben. Want papierwaar is natuurlijk een no-go als je plantenleed wilt boycotten. En heb je er wel eens over nagedacht waar je t-shirts vandaan komen? Bij de productie van niet-biologisch katoen wordt ontbladeringsmiddel gebruikt. Kun je het je voorstellen, dat je armen en benen van je romp smelten? De katoenindustrie is je reinste plantenmarteling.

Een donatie aan Plant Rights is op zijn plek. Ja, trek die hele portemonnee maar leeg hoor, want briefgeld is voor een ethisch fruitariër als rosbief voor een veganist.

Hoe ‘Schadeloos’ is Fruitarisme Eigenlijk?

Oké, we get the point. Ethisch fruitarisch leven op een soorgelijke manier als veganistisch leven is geen doen. Maar zelfs als je je enkel richt op je voeding, dan is het nog maar de vraag of werkelijk ‘plantvriendelijk’ eten wel mogelijk is.

Laten we nog eens kijken naar de definitie van een fruitariër: “Iemand die de eetbare voortbrengselen van planten eet die geoogst kunnen worden zonder de plant te doden of te beschadigen”. Jep, daar staat: kunnen worden.

In theorie kun je fruit, noten, zaden, granen en peulvruchten oogsten zonder schade toe te brengen aan de moederplant. Maar in de praktijk is dat vaak een heel ander verhaal. Wie planten dezelfde morele status als dieren toebedeelt, houdt vrij weinig over dat ‘ie kan eten. Lees en huiver.

1. Graangenocide

Ik weet niet of je wel eens een maïs- of tarweveld heb gezien na de oogst? Met de grond gelijk gemaakt. Totale graangenocide. Wie een boer kent die handmatig de graankorrels uit de tarwehalmen schudt krijgt van mij een taart.

Toch moet ik hier een kanttekening bij plaatsen. Ik las namelijk dat granen vrijwel altijd pas geoogst worden wanneer de plant ‘rijp’ is [7], dat wil zeggen, opgedroogd en dood. Ik heb alleen geen idee of het graan een natuurlijke dood sterft, maar volgens deze en deze bron is (o.a.) tarwe een eenjarige plant die blijkbaar vanzelf afsterft als de zaden rijp zijn. In dit opzicht zijn granen een soort botanische zalmen, die sterven als ze hun voortplantingsdaad hebben voltooid. Desondanks vind ik het idee dat graan wordt gekweekt zodat het dood kan gaan om ons voedsel te geven niet supermoreel voor ethisch fruitarische standaarden. Twijfelgevalletje dus.

2. Peulvruchten: levend vermalen

Dacht je dat graan een fruitarische verschrikking was, maak je borst dan maar nat voor peulvruchten. Hen wacht hetzelfde lot als de mannelijke kuikens in de eierindustrie, namelijk levend versnipper worden. Sommige bonen worden geoogst terwijl de plant nog leeft, zoals sperziebonen, peultjes en doperwten. Als je een moestuin hebt kun je de peulen plukken zonder de plant te doden, maar de moederplanten van de peulvruchten die je in de supermarkt of bij de groenteboer koopt zijn waarschijnlijk zo geëindigd:

Naast peulvruchten zijn er nog veel andere vruchten, vruchtgroenten, zaden en noten die niet bepaald ‘plantvriendelijk’ geoogst worden. Zonder eigen moestuin blijft er vrij weinig over dat je als ethisch fruitariër zonder schuldgevoel zou kunnen eten.

3. Zaden: Embryo’s door je embryo’s

Zelfs al zouden granen, zaden, noten en peulvruchten ‘humaan’ geoogst worden, dan is het nog maar de vraag of het ethisch gezien wel door de beugel kan. Zo staan kiemen niet op het menu van de fruitariër, omdat het al een beginnend plantje is – een ‘baby’, zoals je wilt. Dit zette me aan het denken: is niet ieder zaadje een potentiëel plantje? Als je maar lang genoeg wacht zal een gevallen boon, noot of zaadje ontkiemen. Het eten van een zaadje is voor de ethisch fruitariër als het eten van een embryo [8]. Waarmee je een eetlepel gebroken lijnzaad door je havermoutpap net zo goed kunt opvatten als vermalen embryo’s door een kom gestoomde, gewalste, versnipperde en vervolgens gekookte embryo’s. Sadist.

4. “Fruit heeft ook gevoel”

Wat blijft er nog over als je aanneemt dat planten ook gevoel hebben en je daar als ethisch fruitariër rekening mee houdt? Fruit en vruchtgroenten zonder pitten, zou je denken. Het is waar dat er fruitariërs bestaan die alleen het vruchtvlees van fruit en vruchtgroenten eten. Maar ook voor de puristen die zelfstandig de spontaan gevallen mango’s van de grond rapen en de pitten in de aarde begraven wacht een vervelende verrassing.

Dit artikel vertelt enthousiast over hoe verschillende planten reageren op de hoeveelheid licht waaraan ze worden blootgesteld als ze zijn geoogst. “Your vegetables are alive”, is de pakkende titel. Maar guess what? Naast de ‘vitale delen’ van planten reageren ook courgettes en blauwe bessen op stimuli als licht en donker. Zelfs als ze al lang en breed in de schappen van de supermarkt liggen. De vraag is: wat zegt dit ‘reactievermogen’ over bewustzijn van planten? En over dat van fruit? Hoe ver richting het panpsychisme willen we gaan – moeten we gaan, in het ethische debat?

Dieren ≠ Planten

Het punt dat ik wil maken is hopelijk duidelijk. Als je de filosofie van veganisme door wilt trekken naar de plantenwereld, dan ga je het op z’n minst heel erg moeilijk krijgen in je leven, terwijl dat zeer waarschijnlijk nergens voor nodig is. Planten verschillen zo substantieel van dieren, dat we er niet naar zouden moeten streven ze zo te behandelen.

Maakt deze uitspraak mij een speciesist? Ik durf te zeggen van niet. Hoewel we nooit zeker kunnen weten of planten wel of niet een innerlijke belevingswereldhebben, pleit ik er ook voor om realistisch te blijven en ook de kennis van experts op dat gebied te raadplegen [6]. Ook die zeggen dat planten hoogstwaarschijnlijk geen gevoel hebben.

Terwijl we aan de ene kant goede redenen hebben om aan te nemen dat planten geen gevoel hebben en pijn ervaren, hebben we aan de andere kant goede redenen om aan te nemen dat dieren dat wél kunnen. In plaats van ernaar te streven om planten als dieren te behandelen, zouden we ons daarom naar mijn idee beter kunnen focussen op het stoppen met dieren als planten te behandelen. Want dat is wat er momenteel gebeurt. Varkens worden als kroppen sla in een kweekkas gehouden, haantjes belanden als onkruid levend in de versnipperaar, en vleeskippen die ‘klaar zijn’ voor de slacht worden gerooid alsof het aardappels zijn. (Tere zieltjes: niet klikken op de links)

Ik heb respect voor de keuze van iedere fruitariër. Iedereen moet helemaal zelf weten hoe hij zijn veganistische voedingspatroon invult. Maar naar mijn mening is veganisme vooralsnog ‘goed genoeg’. Ik sta altijd open voor feedback, dus mocht je nou zelf een hele goede reden hebben voor het tegendeel, voel je dan vrij om deze te delen. Want over dit onderwerp is het laatste woord nog niet gesproken.