Ik ben ervan overtuigd dat echte grenzen niet bestaan, en dat je daarom ook niets of niemand in een hokje kan proppen. De ironie wil echter dat mensen het maar wat leuk vinden om te categoriseren. Hokjes, we love ‘em. Ook ik. En wat is er nou leuker dan ontdekken in welk hokje je zélf zou passen? Helemaal niets, toch?
Vind ik nou ook, en daarom heb ik alle denkbare soorten vegans en vegetariërs (samen vega’s genoemd) op een rijtje gezet. Van flexitariër tot Raw Till 4-vegan – je vindt ze hier allemaal. Mocht er toch een stroming zijn die aan mijn aandacht is ontglipt, laat het me dan vooral weten!
Een kleine side note: ik doe geen uitspraak over de gezondheidsvoordelen of -risico’s van de voedingspatronen die ik hier beschrijf. Ik ben geen voedingsdeskundige, en bovendien is er veelal onvoldoende onderzocht wat de korte- en langetermijneffecten van een bepaald voedingspatroon is. Lezen en eten dus op eigen risico ;).
Omnivoor
We beginnen met degene die dus eigenlijk niet in dit rijtje thuishoort: de omnivoor, of ‘alleseters’. Omnivoren eten zowel dierlijke producten zoals vlees, vis, zuivel en eieren, als plantaardige producten, en behoren daarom niet tot één van de onderstaande vegagroepen. Toch wil ik deze groep benoemen, want laten we realistisch blijven: de soorten vega’s die je hieronder tegenkomt zijn samen nog altijd in de minderheid ten opzichte van de groep omnivoren. Maar wat mij betreft komt daar heel snel verandering in! Lees bijvoorbeeld even waarom het eigenlijk heel onlogisch is om omnivoor te zijn, en hoe ontzettend makkelijk en lekker vegetarisch of veganistisch eten is.
Vegetariër
Een vegetariër eet geen dieren maar vaak wel producten die van dieren afkomstig zijn, zoals zuivel en eieren. Deze groep wordt ook wel Lacto-Ovo vegetariërs genoemd, waarbij ‘lacto’ voor zuivel en ‘ovo’ voor eieren staat. Sommige vegetariërs kopen ook geen leer, voeding met gelatine of kaas waar stremsel in zit, omdat deze stoffen afkomstig zijn van het lichaam van een dier. De meeste vegetariërs houden het echter bij het niet eten van vlees en vis, en zijn flexibeler wat betreft gelatine, stremsel en leer. En nee, als je vis eet ben je geen vegetarier. Een vis is een dier, geen plant.
• Lacto-vegetariër
Deze groep vegetariërs eet wel zuivel, maar geen eieren. Ook eten zij geen producten waar eieren in verwerkt zijn, zoals mayonaise, koekjes of cake. Het is dus wat restrictiever dan de lacto-ovo vegetariër, die zowel zuivel als eieren consumeert.
• Ovo-vegetariër
Ovo-vegetariërs laten de zuivel staan, maar kiezen er wel voor om eieren te eten. Daarnaast eten ze geen producten waar (koe)melkeiwit of lactose in zit, zoals kaas en melkchocolade. Ook zuivelproducten van andere diersoorten, zoals geitenkaas of schapenyoghurt, komen hun winkelmandje niet in.
Wist je dat ovo-vegetariërs ook geen Rivella drinken? In Rivella zit namelijk wei, dat van melk afkomstig is.
Semi-Vegetariër
Veel vegatariërs en vegans zijn niet van de één op de andere dag gestopt met het eten van vlees en vis. Er gaat vaak een afbouwfase aan vooraf, wat je onder de noemer semi-vegetarisme zou kunnen scharen. De groep semi-vegetariërs is behoorlijk groot, met name omdat veel van hen niet weten dat ze semi-vegetariër zijn.
Dawistiknie!
Het zijn de ‘ik-wil-het-wel-heel-graag’-vegetariërs die nog geen afstand kunnen doen van sushi of kipfilet, de buurvrouw die vanuit gezondheidsoverwegingen besluit om enkel rood vlees uit haar menu te schrappen, en je broertje die uit volle overtuiging vegetariër besloot te worden maar vrolijk een bakje surimisalade leeglepelt.
Even zonder grappen: ik ben fan van semi-vegetariërs. De eerste stap naar een vega leven is vaak de lastigste, omdat je lekkere dingen vaarwel moet zeggen en nog niet goed weet wat voor geweldigs je allemaal kunt doen met plantaardige producten. Dus aan alle vega’s out there: wees niet denigrerend tegenover semi-vegetariërs. Moedig ze aan. Geef ze hun welverdiende schouderklopje. Als je zelf semi-vegetariër bent, dan krijg je die bij dezen van mij.
• Flexitariër / Flexanist
Een flexitariër volgt in de regel een vegetarisch dieet, maar eet zo nu en dan vlees of vis. Meestal zijn dit degenen die enkele dagen in de week geen vlees of vis eten. Flexanisten eten grotendeels veganistisch en af en toe dierlijke producten. Ook degene die zelf geen dierlijke producten koopt maar wel bij anderen ‘eet wat de pot schaft’ behoort tot deze categorie. Flexitarisme of flexanisme is vaak de eerste stap naar een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon.
• Part-time Vegetariër / Veganist
Waar flexitariërs en flexanisten met kleinere tussenpozen en vaak regelmatig vlees, vis of dierlijke producten eten, eten part-time vega’s langere perioden achter elkaar vegetarisch of plantaardig. Na een bepaalde tijd eten ze weer eens dierlijke producten, om vervolgens weer voor enkele weken of maanden veganistisch (part-time vegan) of vegetarisch (part-time vegetariër) te eten.
• Pescotariër
Pescotariërs eten geen vlees maar wel vis. Hier worden ook schaal- en schelpdieren zoals garnalen en mosselen onder verstaan. De reden voor pescotariërs om enkel vlees te laten staan variëert tussen gezondheidsovertuigingen (waar overigens wel wat op aan te merken valt..) en smaak.
• Pollotariër
Een pollotariër eet wel kip en ander gevogelte, maar laat de rest van het vlees en de vis achterwege. Pollo- en pescotariërs verschillen van andere semi-vegetariërs in dat ze hun voedingspatroon vaak aanhouden en in de regel minder snel over zullen stappen op een volledig vegadieet.
Vegan
Vegans, of veganisten, eten geen dierlijke producten. Dus geen vlees, vis, zuivel, eieren en honing. Veganisme omvat eigenlijk meer dan enkel wat je in je mond stopt of niet. De meeste vegans kopen daarom ook geen leer, zijde of wol, en geven ook geen geld uit aan evenementen waarbij dieren worden uitgebuit (zoals het circus). Daarom wordt er soms onderscheid gemaakt tussen ‘veganist’ en ‘planteneter’, waarbij de laatste groep enkel een plantaardig voedingspatroon aanhoudt en niet zozeer rekening houdt met niet-voedingsgerelateerde kanten van vegansime (het leer-zijde-wol verhaal dus).
Waar vegetariërs tegenwoordig al enigszins geaccepteerd zijn in de omnivore samenleving, worden veganisten nog vaak gezien als een vreemde en ondervoedde diersoort. Een soort Neanderthaler, maar dan zonder biceps.
Vegan [Homo herbivorus]
Fairly unknown human species distantly related to Homo sapiens.
Homo herbivorus suffers from a chronic deficiency of protein.
Species is likely to die within several years from now due to a lack of iron and vitamin B12.
Remarkably empathetic with and concerned about other living creatures and the planet as a whole.– The Omnivore’s Dictionary
Als je dacht dat je met vegans toch wel een eindpunt in de plantaardige voedingstrechter had bereikt, dan heb je het mis. Het veganisme kent behoorlijk wat stromingen en er komen regelmatig nieuwe bij. Sommige vegans wisselen vaak van regime, uit onvrede over hun huidige, of nieuwsgierigheid naar een andere stroming. Trends en hypes spelen hierbij vaak een rol.
• Ethical Vegan
Als je een ethical vegan vraagt wat voor vegan ze dan zijn, dan zeggen ze waarschijnlijk ‘vegan voor de dieren’. Het zijn degenen die veganistisch eten om hoofdzakelijk etische redenen, zoals het verminderen van dierenleed of milieuproblemen. Hoewel de ethische aspecten bij de meeste vegetariërs en vegans meetellen, speelt dit bij ethical vegans de hoofdrol en staat de gezondheidsgerelateerde kant van veganisme voor hen op een tweede plaats. Oreo’s en vegan Ben & Jerry’s worden doorgaans met twee duimen omhoog onthaald. Onder deze groep vegans kun je ook junk food vegans scharen, die geen enkele notie hebben aan de gezondheidshype die tegenwoordig om veganisme heen hangt, en juist heel enthousiast worden van alle vegan junk food opties die er tegenwoordig bestaan. Als ethical vegan kun je ook prima een gezonde leefstijl aanhouden en dus ook tot een van de andere groepen behoren. Talking about split personalities!
• Environmental Vegan
Komt grotendeels overeen met de bovengenoemde ethical vegan, maar zet het milieu / het klimaat / de natuur / de toekomst van de planeet op de eerste plaats. Gezien de industrie die dieren exploiteert en doodt voor onze futiele pleziertjes en vastgeroeste gewoontes de meest vervuilende industrie is als het op broeikasgassen aankomt, is ‘vegan voor de planeet‘ zo’n slecht idee nog niet.
• Whole Foods, Plant-based Vegan
Het idee van whole foods, plant-based eten is om zoveel mogelijk met ‘hele’ producten te werken en zo min mogelijk pakjes, zakjes en chemische toevoegingen te gebruiken. ‘Whole foods, plant-based’ is een hele mond vol, en een goede Nederlandse vertaling laat te wensen over. Als ik mezelf in een hokje zou mogen stoppen, dan zou het deze zijn.
• Raw Vegan
Raw vegans eten alleen plantaardige voeding dat niet boven de 45 graden is verhit. Het weken van noten en zaden, en het kiemen van granen, peulvruchten en rijst zijn veelgebruikte methoden om de meeste voedingsstoffen uit een raw vegan dieet te halen. Wat ook bestaat – maar minder veelvoorkomend is – zijn raw vegetariërs en raw foodists. Raw vegetariërs eten ook rauwe zuivelproducten en/of rauwe eieren, en bij raw foodists komt daar nog eens rauwe vis en/of rauw vlees bij.
• Raw Till 4 Vegan
Klinkt exotisch, maar is behoorlijk logisch want het betekent letterlijk: rauw tot 4 uur (’s middags). Mensen die een raw till 4-lifestyle volgen eten ’s ochtends en een groot deel van de middag rauw en maken ’s avonds een maaltijd met gekookte of gebakken plantaardige goodies. Hier lees je hoe het mij een weekje rauw-tot-4 verging.
• High Carb Low Fat Vegan
Afgekort HCLF: Deze vegan stroming houdt in dat je veel koolhydraten en weinig vetten eet. Veel raw vegans volgen een HCLF voedingspatroon. Het wordt ook wel 80/10/10 (“eighty-ten-ten”) genoemd, wat refereert naar de ratio koolhydraten, vetten en eiwitten in je voeding. Grofweg 80% van de totale dagelijkse voeding bestaat uit koolhydraten uit fruit, granen, groenten en peulvruchten; 10% uit vetten zoals avocado, olie en noten, en 10% uit eiwitten afkomstig uit peulvruchten en groene groenten. Dr. Atkins zou er een hartaanval (vat je ‘m?) van krijgen, want de HCLF stroming staat haaks op zijn beroemde low carb high fat-dieet.
• The Starch Solution Vegan
Dit is een vorm van HCLF (80/10/10) veganisme, waarbij de koolhydraten voornamelijk uit zetmeel, zoals gekookte aardappels, havermout en rijst, in plaats van uit fruit worden gehaald.
• Fruitariër
Weer zo’n inkoppertje: een fruitariër eet enkel fruit en ander voedsel dat spontaan van een boom valt, zoals noten en zaden. Fruitariërs hebben uiteenlopende redenen om te eten zoals ze eten, wat variëert van ethisch tot cultureel tot gezondheid en weer terug. Ik heb uit pure nieuwsgierigheid een week gegeten als een fruitariër, en hoe dat was lees je hier!
• Paleo Vegan / Pegan
Wie het Paleo dieet volgt, eet zoals onze voorouders uit het Paleolithicum aten, zo’n 2,5 mijloen tot 10.000 jaar geleden. Het argument voor het Paleo dieet is, dat we zijn geëvolueerd op dit voedingspatroon. Duizenden jaren lang aten we op deze manier, en ons lichaam heeft zich daarop aangepast en gespecialiseerd. Het voedsel uit die tijd was puur en onbewerkt, en dat is dus ook wat je eet met het Paleodieet. Dingetje is wel: het originele Paleodieet bevat best wat vlees, vis en eieren, en geen peulvruchten en granen (dat aten ze in die tijd ook niet namelijk). Als Paleo vegan (‘Pegan’) moet je dus wel even vooronderzoek doen, om genoeg voedingsstoffen binnen te krijgen. Mocht het Paleo veganisme je interesse hebben gewekt, maar ben je van al die restricties teruggeschrokken: no worries. Veel Palego vegans houden zich in grote lijnen aan het dieet van puur eten zonder geraffineerde of kunstmatige toevoegingen, maar versoepelen de bonen-regel een beetje, en eten bijvoorbeeld wel wat glutenvrije granen zoals rijst en havermout.
• Glutenvrije Vegan
Wel plantaardig, geen gluten – het kan! Gluten vind je in graansoorten zoals tarwe, rogge, gerst, spelt, gort, griesmeel, bulgur, couscous, grutten, mout, kamut en triticale (een kruising tussen tarwe en rogge). Haver en havermout is van zichzelf glutenvrij, maar vaak ‘besmet’ met gluten van glutenbevattende graansoorten. Wie strict glutenvrij eet, kan dus het beste havermout kopen waarvan op de verpakking staat dat het glutenvrije is. Voor de vegan met coeliakie is deze voedingsstijl vanzelfsprekend, maar glutenvrij vegan eten is een rap opkomende trend. Wat mij betreft prima, want glutengevoeligheid blijkt geen fabeltje te zijn. Met name de moderne tarwe bevat veel gluten, en veel mensen gaan hier toch niet zo lekker op.
Glutenvrije vervangers: rijst, boekweit, quinoa, amaranth, gierst, maïs en dus (glutenvrije) havermout.
Mocht je ‘m nog niet gezien hebben: check dit supergezonde glutenvrije bananenbrood!
Let op: ook de vleesvervanger seitan is een no-go voor glutenvrije vegans: seitan is namelijk gemaakt van pure gluten!
• Low FODMAP Vegan
FODMAP staat voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disachariden, Monosachariden And Polyolen. Dit zijn koolhydraten die je lichaam slecht kan verteren, en zo in je darmen terecht komen. De bacteriën in je darmen eten ze op, waardoor gas vrijkomt. En dat kan nogal wat vervelende consequenties hebben, zoals een opgeblazen gevoel en darmkrampen. Het FODMAP dieet is gemaakt voor mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS), en naar eigen zeggen vermindert dit dieet bij 75% van de mensen hun klachten. Kijk hier voor een meer informatie over het FODMAP-dieet en kom tot de conclusie dat het behoorlijk lastig wordt om een Low FODMAP Vegan te zijn.
• Freegan
Freegans zijn personen die geen eten kopen maar leven van wat er over is, als verzet tegen de consumptiemaatschappij. Veel Freegans zijn veganist, vegetariër of flexitariër.
• Mono-islands
Dit zijn tijdelijke veganistische eetpatronen. Als jeeen mono-island volgt, eet je 7 – 21 dagen enkel datgene wat er op jouw ‘eiland’ aanwezig is, eventueel aangevuld met een handjevol groene groenten. Bekende mono-islands zijn Banana Islanden de Potato Cleanse. Het idee achter mono-islands is dat je zo je spijsverteringsstelsel rust geeft omdat het maar één soort voedsel hoeft te verwerken.
Wat Ik van Andere Soorten Vegans en Vegetariërs Vind
Veel van onze wereldproblemen ontstaan en worden in stand gehouden doordat mensen andere mensen veroordelen die niet bij hun groepje horen. Ik geloof niet dat de strijd tussen vegetariërs en pescotariërs zal uitmonden in een kernoorlog, maar veroordeling, minachting en een gebrek aan empathie maken het leven van andere vega’s en de wereld in zijn geheel er niet mooier op. Wat als we nu eens stoppen met elkaar stempels opplakken als ‘zwak’, ‘naïef’ en ‘speciecist‘, maar elkaar nu motiveren om te verbeteren of gewoon te blijven volhouden waar we mee bezig zijn? Ik denk dat we op die manier gezondere mensen, een gezondere aarde en minder dierenleed kunnen bewerkstelligen dan wanneer we elkaar neerhalen. En als ik iets heb geleerd van mijn studie psychologie, is het wel dat belonen beter werkt dan straffen.
Dus like de afzichtelijke vegan creatie die je zusje op Instagram post, tip je flexitarische collega over de vega aanbiedingen van deze week en geef je omnivore tafelgenoot een hartelijk compliment voor het vegetarische gerecht dat hij heeft besteld. Amen.
Bronnen:
De Groot, B. (2016). The Omnivore’s Dictionary: Fictional descriptions of people adopting a plant-based lifestyle as believed by a significant number of members of the meat-consuming society. Breda, The Netherlands: The Anti-Speciesist Press.
0 reacties