Vraag een veganist waarom deze vegan is geworden, en je zult waarschijnlijk één van deze antwoorden krijgen: “Voor de dieren”, “Voor mijn gezondheid”, “Voor het klimaat” of “Voor de planeet”.

Het is waar: veel mensen worden in de eerste plaats veganist omdat zij niet willen bijdragen aan dierenleed. Ook ik schaar me onder de vegans-voor-de-dieren (oftewel, ik ben een sentientist – daarover later meer). Maar een groeiend aantal mensen kiest er bewust voor om geen vlees, vis, zuivel en eieren te eten voor de toekomst van de aarde in haar geheel. En om het maar even eufemistisch te verwoorden: dat is zo’n slecht idee nog niet.

Vegan voor de Planeet

De keuze tussen plantaardig en dierlijk eten is niet alleen een kwestie van leven of dood voor miljarden dieren in de vee- en visindustrie, maar bepaalt ook het toekomstige wel en wee van de rest van het leven op aarde. Dierlijke producten hebben een dramatische impact op het klimaat, het milieu en de natuur. Als we op dit tempo broodjes kaas en hamburgers in onze waffeltjes blijven schuiven, dan spelen we met vuur.

In dit artikel lees je waarom veganisme zo’n positieve impact kan hebben op de staat van de planeet als geheel. Dit artikel is van top tot teen onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek, en je kunt de feiten zelf checken door te klikken op de blauwe [links]. 

Tere zieltjes, ge zijt gewaarschuwd: dit is geen comfy bedtime story. Om eerlijk te zijn sta ik zelf regelmatig doodsangsten uit als ik bedenk waar we met z’n allen op afstevenen. Het goede nieuws is dat we er iets aan kunnen doen. En je weet donders goed wat (hint: het heeft met de inhoud van je koelkast te maken). Onthoud dat je als individu wel degelijk invloed hebt. We leven als mens niet in een vacuum. Wie vegan wordt beïnvloedt met zijn keuze en gedrag alleen al de opinie van de mensen om hen heen. Dus als je het niet voor jezelf doet, doe het dan om anderen te guilttrippen beïnvloeden. Want,

Veganist worden is het beste wat je kunt doen voor:

• Het klimaat
• De oerwouden
• Bedreigde diersoorten & individuele dieren
• Drinkwater

Ben jij als dappere dodo klaar voor the inconvenient truth (en the convenient solution aan het eind)? Laten we dan beginnen.

1. Vegan voor het Klimaat

Dankzij de mens stijgt het gehalte aan broeikasgassen in de lucht – en daarmee het kwik van de globale thermometer – met duizelingwekkende snelheid. Op de klimaattop in Parijs besloten zo’n tweehonderd landen dat de gemiddelde temperatuur op aarde niet meer dan 2 graden Celsius mag stijgen. Piept de temperatuur daar bovenuit, dan zijn de gevolgen letterlijk niet te overzien [1].

Houd je vast, want nu volgt zo ongeveer het belangrijkste feit van dit hele artikel: de vee- en visindustrie stoot per jaar meer broeikasgassen uit dan alle gemotoriseerde voertuigen ter wereld bij elkaar [2]. Sterker nog, bij de productie van vlees, vis, zuivel en eieren komt er meer CO² en methaan vrij dan in welke andere industrie dan ook [3]. En de effecten daarvan zijn maar al te duidelijk.

Klimaatverandering en de zeespiegel

Het eerste dier waar we aan denken als we het hebben over de gevolgen van klimaatverandering voor niet-menselijke wezens is de ijsbeer. Niet compleet onlogisch, want door het versterkte broeikaseffect smelt het ijs op de polen in razend tempo.

Hoeveel smelt er dan?

Uit een analyse van de NASA blijkt dat Antarctica ieder jaar 83 gigaton ijs verliest [4]. Even ter vergelijking: de Mount Everest weegt ongeveer 161 gigaton. Iedere twee jaar glijdt er dus alleen al dankzij Antarctica een Mount Everest aan smeltwater de zee in. Als we zo doorgaan is de zeespiegel eind deze eeuw in het beste geval een halve meter gestegen [5], al hebben nadere analyses aangetoond dat dat zelfs twee [6], en misschien wel vijf meter kan worden [7]. Wat dat doet met de wereldkaart kun je zelf hier bekijken.

Maar smeltende ijskappen zijn nog maar het topje van de ijsberg (ha!) en verbleken (ha²!) bij wat zich onder het wateroppervlak afspeelt. Ons volgende antwoord op de ‘waarom vegan’-vraag schuilt tussen de anemonen.

Klimaatverandering en koraalriffen

De opwarming van de aarde betekent het doodsvonnis van veel koraalriffen. Koraal is zeer gevoelig voor temperatuurverschillen in het water. Als het water te warm wordt stoten de koralen namelijk de algen af die voor de heldere kleuren zorgen. Het koraal verbleekt, en als de temperatuur van het water niet snel weer afkoelt om de algen terug te laten keren, dan betekent dat onherroepelijk de dood van het koraal [8].

Niet minder dan 93% van het Great Barrier Reef, het grootste koraalrif ter wereld, wordt al geteisterd door verbleking en dreigt hierdoor compleet uit te sterven [9]. Tweederde van het rif is al onherstelbaar beschadigd en dood verklaard [9].

Tropische koraalriffen van over de hele wereld hebben meer dan de helft van hun koralen verloren over de laatste 30 jaar. Als de opwarming van de aarde zo doorgaat en de trend doorzet, zijn in 2050 alle koraalriffen dood [10, 11].

Klimaatverandering en verzuring van de oceaan

Niet alleen de opwarming, maar ook de verzuring van de oceaan is funest voor koraal. De oceaan neemt 30 tot 40% van de CO²  uit de lucht op, en omdat er zoveel CO² in de lucht zit wordt deze al zuurder [12]. Het kalk waaruit het skelet van het koraal is opgebouwd lost op in zuur water, net als de kalkhuisjes van talloze andere zeedieren, inclusief plankton [12].

Samenvatting
Dierlijke producten → meer broeikasgassen → hogere temperatuur → smeltend ijs → stijgende zeespiegel
Dierlijke producten → meer broeikasgassen → hogere temperatuur + oceaanverzuring → stervend koraal

Wat veganisme kan betekenen voor het klimaat

Het verhaal lijkt me duidelijk. Om klimaatverandering een halt toe te roepen moet de uitstoot van broeikasgassen omlaag. En de meest effectieve manier om dat voor elkaar te krijgen, is door minder dierlijke producten te eten [13].

Een veganistisch voedingspatroon zorgt ervoor dat je als individu in één klap 60% minder broeikasgassen uitstoot dan wanneer je door zou gaan met het eten van dierlijke producten [14]. Ook voor vegetariërs is er op dit gebied nog verbetering te behalen: zuivel, en met name kaas, is samen met rundvlees de meest klimaatvervuilende voeding die er bestaat. Als je zuivel en eieren laat staan en gewoon gezellig vegan wordt (komt erbij, komt erbij), dan zul je 24% minder broeikasgassen uitstoten dan wanneer je vegetariër zou blijven [14].

Als iedereen veganist zou worden, dan kan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen uit de voedselindustrie tot wel 70% afnemen [15]. Daarmee kunnen we niet alleen het koraal en het poolijs redden, maar ook alle andere gevolgen van klimaatverandering die hier niet zijn benoemd een halt toe roepen. Go vegan, voor de planeet – waaronder het oerwoud.

2. Vegan voor het Oerwoud

Mensen leven niet op lucht, en andere dieren evenmin. Om dieren in de vee-industrie te houden is er voer nodig. Veel voer. Over de hele wereld vindt er immense ontbossing plaats enkel om dieren vet te mesten, zodat wij ze vervolgens kunnen opeten. Iedere seconde wordt er een voetbalveld aan regenwoud gekapt of verbrand voor soja- en maïsplantages die uitsluitend dienstdoen als veevoer [16a].

Weetje: Meer dan 80% van alle soja die wereldwijd verbouwd wordt, wordt gebruikt als veevoer, en niet voor sojamelk of tofu [16b]. Weer een anti-vegan argument debunked. Vegan zijn voor de planeet en soja eten gaan dus prima samen.

Sojaplantages zijn nog niet eens de helft van het verhaal. Meer dan 60% van het Amazone regenwoud is gekapt om plaats te maken voor grasland waar we – je raadt het al – koeien op laten grazen die later op ons bord belanden [17]. De massale ontbossing leidt tot het uitsterven van diersoorten en het instorten van complete ecosytemen [18].

3. Vegan voor Bedreigde Diersoorten

Besef het even: meer dan de helft van alle planten en dieren die er op aarde leven, leven in tropische regenwouden. Het kappen van het regenwoud is dan ook de grootste oorzaak van de uitroeiing van dieren en diersoorten [19]. En die dieren worden niet zomaar, poef, pijnloos naar de hemel getransporteerd. Nee, ze worden levend verbrand, eindigen als bushmeat op illegale markten, of sterven een hongerdood tussen de restanten van wat ooit hun thuis was.

Uit een baanbrekend rapport gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science is gebleken dat we ruim 58% van de totale wereldpopulatie aan dieren zijn verloren ten opzichte van 1970 [20, 21]. De wetenschappers die dit rapport hebben opgesteld voorspelden dat dit percentage in 2020 neerkomt op 67%. En inderdaad. Uit het Living Planet Report 2020 van het Wereld Natuur Fonds bleek dit percentage zelfs 68% te zijn [22]. Nu, anno 2022, is dat gestegen tot 69% [23]. We hebben op dit moment dus minder dan eenderde van het aantal dieren over dan dat we 52 jaar geleden hadden. 

Lege oceanen

Maar ook de visserij kan er wat van. De oceanen worden letterlijk leeggevist. Door jarenlange overbevissing was er in 2015 nog maar de helft van alle vis over van wat er 50 jaar geleden in de zee leefde [24]. Bovendien was maar liefst 40% van de totale visvangs bijvangst. Zeeschildpadden, dolfijnen, walvissen, haaien en andere vissoorten sterven uit doordat ze als nutteloos onkruid dood of dodelijk gewond weer overboord worden gegooid [24]. Als we op dit tempo doorgaan zwemt er over 30 jaar geen vis meer in de zee.

We staan aan de vooravond van een massa-extinctie [25], met als grootste oorzaak de activiteiten van de mens, en dan met name zijn drang naar hamburgers en sushirestaurants [18]. Niet alleen is dit naar mijn idee een morele misdaad, maar het heeft ook verstrekkende gevolgen voor al het leven op deze planeet, inclusief jij en ik, en allen die nog geboren gaan worden. De mensheid is compleet afhankelijk van de aarde. Het is onze ‘bron van alles’, van drinkwater tot gezondheid. Als de aarde ten onder gaat, gaan wij mee.

Om de ontbossing en massa-extinctie te voorkomen moeten we stoppen met onderdelen en excreties van dieren in onze bakkes schuiven. Want zolang we doorgaan met vlees, vis, zuivel en eieren eten, wordt er oerwoud gekapt en gevist. Als we allemaal vegan zouden worden, dan stopt het grootste gedeelte van de boskap, en hoeven we ons überhaupt geen zorgen meer te maken over overbevissing of bijvangst. Dan kunnen ecosytemen herstellen, voordat het te laat is. Want eerlijk – het is echt vijf seconden voor twaalf, wat de natuur betreft.

Samenvatting:
Dierlijke producten → meer land nodig → ontbossing → sterven dieren → uitsterven diersoorten → instorten ecosytemen

Dierlijke producten → meer visserij → overbevissing → sterven zeeleven → uitsterven diersoorten → instorten ecosytemen

4. Vegan voor Drinkwater

Ten slotte wil ik het hebben over de belangrijkste natuurlijke bron op aarde: drinkwater. “Pff,” denk je misschien, “wat een saai onderwerp”. Begrijpelijk, want voor de meeste mensen die dit lezen komt dat water gewoon uit de kraan. Maar 780 miljoen andere mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater [26]. Dat aantal stijgt met het jaar en is geen ver-van-mijn-bed-show meer: ook in ontwikkelde landen is waterschaarste een al groter probleem aan het worden [26].

Je hebt misschien al eens eerder gehoord dat voor de productie van vlees veel water nodig is. Maar weet je ook hoeveel dit is? Ik heb er even een wetenschappelijke bron bij gehaald [deze] en het schrikbarende getal visueel gemaakt. Alsjeblieft:

1 hamburger = 4,5 uur douchen
Voor 1 hamburger van 150 gram is er 2350 liter water doorheen gegaan [26]. Dit betekent dat iedere keer dat jij een hamburger koopt, je net zo goed 4,5 uur de douche aan kan laten staan [27]. Nu mag het heugdelijke feit dat hamburgers altijd gezellig met z’n tweeën in een verpakking zitten, dus tik maar uit je zwembad.

1 glas melk = 38x de wc doorspoelen
Vegetariërs, you’re next. Want melk is al even slecht voor het milieu als voor dierenwelzijn. Voor één liter melk is 1050 liter water nodig [26]. Dat is meer dan een liter water per milliliter melk. Met iedere slok die je neemt (= 33 ml, zelf getest, met water overigens) kun je vijf keer de wc doorspoelen. Komt neer op 38 keer voor een glas van 250 ml. 

De vee-industrie verbruikt overigens niet alleen veel water, maar verontreinigt het ook [28]. Het afvalwater uit de vee-industrie veroorzaakt zogenaamde ‘dead zones’ in de zee, door de hoge concentratie nitraat die het bevat [29]. “Proost!” klonk nog nooit zo cynisch.

The Inconvenient Truth

De keuze tussen plantaardig en dierlijk eten bepaalt de toekomst van de aarde zoals we deze nu kennen. Je kunt er geen doekjes meer om winden: wie dierlijke producten eet draagt direct bij aan klimaatverandering, ontbossing, massa-extinctie en drinkwaterverspilling. Tl;dr: 

• Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en sterft het koraal, waar veel zeeleven van afhankelijk is, een massale dood;
• Door ontbossing worden miljarden dieren gedood. Hierdoor sterven diersoorten uit, wat leidt tot een totale ontwrichting van ecosystemen;
• Door waterverspilling wordt schoon drinkwater al minder vanzelfsprekend.

We foeteren op politici om hun egocentrische en kortzichtige gedrag, maar eenmaal in de supermarkt zijn we niet veel haren beter: oogkleppen op en YOLO, lijkt het motto van weldenkend Nederland. We bedenken allerlei slappe smoesjes om maar niet af te hoeven zien van onze oude vertrouwde bak kwark en het stukje vlees op ons bord. We stevenen met volle vaart af op ecologische, en daardoor humanitaire, economische en existentiële rampen. En als het eenmaal zover is, dan is er geen plan B; simpelweg omdat er geen planeet B is.

The Convenient Solution

De oplossing heeft 5 letters en begint met een v: vegan.

Maar hoe doe ik dat dan?

Het is écht heel simpel, zeker met alle opties die je tegenwoordig hebt: iedere keer dat je voor de keuze staat om voor plantaardig of dierlijk te kiezen, kies dan voor plantaardig. Als je in de supermarkt met vlees, vis, zuivel of eieren in je handen staat, bedenk dan, voordat je dit in je mandje legt, of er een plantaardig alternatief is dat je zou kunnen gebruiken. Geen idee wat? Dan heb ik nog wel een aantal suggesties:

• Vleeswaren of kaas op brood → vegan vleeswaren, pindakaas, hummus of groentespread
• Yoghurt → plantaardige yoghurt, een smoothiebowl of overnight oats  
• Melk → sojamelk, havermelk, amandelmelk – ook prima in de koffie
• Eieren → vegan roerei van tofu met kerriepoeder en zwarte peper
• Vlees of vis bij diner → vleesvervangers, tempeh, tofu, bonen of linzen
• Lunch of diner → Buddha bowl

Ga je uit eten? Zelfde verhaal. Ga voor de vegan optie op de menukaart, ook als je dat niet gewend bent, en laat je verrassen. Of vraag de bediening om een gerecht dat je lekker vindt vegan te maken. Iedere keer dat ik dat vroeg reageerde de bediening enthousiast. En strooi vooral met complimenten als je het eenmaal op hebt: misschien komt er door jou wel een (extra) vegan gerecht op de kaart!

En wees gerust: van mij hoef je niet cold turkey veganist te worden. Je kan het ook in stapjes doen, om te voorkomen dat je er na een week helemaal de brui aan geeft. Iedere stap naar meer plantaardig en minder dierlijk juich ik toe. Maar blijf wel die stappen zetten. Aan mooie woorden en goede voornemens heeft namelijk niemand iets, als die niet worden nageleefd. 

Dus. Wat eten we vanavond?