Ik lees nu al ruim anderhalf jaar een boek en ik kom er maar niet doorheen. Het is het boek Antifragile van Nassim Nicholas Taleb. Het legt het concept antifragiliteit uit – het tegenovergestelde van fragiliteit, oftewel breekbaarheid. Iets dat antifragiel is wordt beter van gebeurtenissen die niet van tevoren zijn ingecalculeerd. Dat is best wel tof.

Het idee is briljant, en de auteur heeft tijd noch moeite gespaard om zijn concept uit te werken. Maar het boek is allesbehalve een pageturner. Na anderhalf jaar zit ik nog steeds ergens op de helft en ik heb ook helemaal geen zin meer om verder te lezen. Licht gefrustreerd om mezelf postte ik daarom een paar dagen geleden deze foto’s in m’n Instagram stories:

Mijn latente vraag aan het universum was dus: “Waarom kom ik toch niet door dit boek heen terwijl het idee niets minder dan briljant is?”

Het universum bleef stil (afgezien van een teleurgestelde 🙁 smiley van degene die het boek aanraadde en op wiens verzoek ik deze blogpost schrijf), dus ben ik zelf maar naar antwoorden gaan zoeken. Ik heb mezelf aan een kleine introspectie onderworpen en dit is waar ik op kwam:

1. Ik vind het niet leuk geschreven
2. Het onderwerp boeit me niet

Het idee van antifragility wordt uitgelegd aan de hand van voorbeelden die voornamelijk gaan over economie. En omdat economie mij net zoveel interesseert als klimaatverandering dat doet voor een eendagsvlieg, is het vrij logisch dat ik het boek na een paar bladzijdes voor m’n hoofdkussen verruil. Het enige dat me door dit gortdroge onderwerp kan trekken is een animerende schrijfstijl. Maar helaas vind ik meneer Taleb’s manier van schrijven al net zo smeuïg als waarover hij schrijft.

Conclusie: een goed idee alleen – al is het nóg zo goed – maakt nog geen enthousiaste lezers.

Een Goed Idee is Niet Genoeg

Maar wat dan wel? Wat is de formule om je boek tot een succes te maken? En dan bedoel ik hier niet qua geld of status. Want met een pakkende titel, bekende naam en/of een beetje marketing kun je best wel wat boeken slijten. Ik heb het hier over de inhoud, over de lezer, daar waar het uiteindelijk om draait. Wat zorgt ervoor dat iemand er ’s middags al naar uit kijkt om ’s avonds in je boek te gaan lezen? En hoe voorkom je dat je papier geworden bloed-zweet-en-tranen niet al na tien bladzijdes tot decoratiemateriaal wordt gedegradeerd?

Het antwoord op die vraag wilde ik zelf ook wel graag weten. Want net als zo ongeveer heel Nederland ben ook ik een boek aan het schrijven, en-

Wat! Waarover dan?

Over economie. Grapje. Vertel ik later meer over. 🙂

Maar toen ik mezelf onderdompelde in een van m’n favoriet bezigheden (denken) ben ik op een idee gekomen voor hoe je een boek wél een succes / pageturner / fangenerator / potentieel bestseller kan maken.  Komt ‘ie.

Het Recept voor een Succesvol Boek (denk ik)

De meeste mensen schrijven een boek omdat ze een goed idee hebben. Top, dat is al een begin. Maar het recept voor een succesvol boek heeft (meestal) meer ingrediënten. De lezer moet ook (1) datgene waar je over schrijft interessant vinden, óf (2) je schrijfstijl fijn vinden. Mag ook allebei, dan heb je de jackpot, maar één hiervan is al voldoende. Voor de visueel ingestelden onder ons heb ik er een figuurtje van gemaakt:

Goed idee = objectief of subjectief
Aantrekkelijke schrijfstijl = subjectief (smaken verschillen)
Boeiend ondwerwerp = subjectief (interesses verschillen)

Natuurlijk gaan we niet klakkeloos maar vanalles aannemen dat in een esthetisch geometrische figuurtje wordt gepresenteerd. Dus heb ik m’n kekke venndiagram hieronder uitgewerkt.

Disclaimertje: Dit idee is volledig gebaseerd op mijn gefilosofeer en introspectie. Francis Bacon zou zich omdraaien in z’n graf. Maar omdat alle theorieën ooit zijn begonnen als een idee, vind ik het toch de moeite waard om deze blogpost ervan te maken. En het lijkt wel redelijk hout te snijden. Lees maar. 

Goed Idee + Goed Geschreven

In deze categorie behoren de fictieboeken. Fictieboeken hebben allemaal een goed idee. Dat is namelijk het verhaal. De boeken die je zelfs hebt gelezen vind je waarschijnlijk ook goed geschreven, want anders zou je het boek aan de kant hebben gelegd.

Een aantrekkelijke schrijfstijl is naar mijn idee de belangrijkste eigenschap van een fictieboek. Iemand (waarvan veel mensen vinden dat) die belabberd schrijft gaat waarschijnlijk z’n brood niet verdienen als auteur. Het onderwerp is minder relevant om een fictieboek goed te vinden en uit te lezen. Zo vind ik de Milleniumtrilogie van Stieg Larsson fantastisch, ook al heb ik niks met detectives, hackers of familiedrama’s. Waarschijnlijk ken jij ook wel een paar boeken die je op aanraden bent gaan lezen maar die je niet zelf uit de boekenkast zou hebben getrokken.

De goed-idee-en-goed-geschreven-doorleesregel gaat ook op voor columns. Het maakt vaak niet uit waar columnisten over schrijven, als ik ze goed vind dan lees ik door.

Natuurlijk is een aantrekkelijke schrijfstijl iets subjectiefs. Wat ik leuk geschreven vind kan jij wel helemaal niks vinden. Maar geheel relatief is het niet. Net als dat een schilderij van Rembrandt over het algemeen mooier gevonden wordt dan het resultaat van je buurman’s nieuwe hobby, zijn ook sommige boeken populairder dan andere, omdat de schrijvers daarvan een bovengemiddeld schrijftalent hebben.

Goed Idee + Interessant Onderwerp

Voor het lezen van non-fictie, oftewel informatieve boeken, geldt vaak dat er een goed idee is en dat het onderwerp je aanspreekt. De schrijfstijl is hier minder belangrijk.

Een goed voorbeeld is het zelfhulpboek. Zelfontwikkeling is een van de populairste onderwerpen waar mensen over willen lezen – de narcistjes. Er moet ook sprake zijn van een goed idee, of in ieder geval een vernieuwend idee, anders had jij het niet gekocht of had het überhaupt niet worden uitgegeven.

Ook wetenschappelijke publicaties, reisgidsen en kranten vallen in deze goed-idee-en-interessant-onderwerp-categorie.

* Uitzondering is het boek The Subtle Art Of Not Giving a Fuck van Mark Manson. Dit ‘zelfhulpboek’ is ook nog eens geweldig geschreven (vind ik). En dus ben ik fan. 

Goed Geschreven + Interessant Onderwerp

In deze categorie ontbreekt het goede idee. Omdat de meeste boeken beginnen met een goed idee duurde het me wat langer om een boekvorm met deze combinatie te ontdekken. Toch heb ik er (godzijdank) een paar gevonden.

Allereerst: biografieën. Voor een biografie is geen goed idee nodig, want het is een beschrijving van het leven van de persoon waar de biografie over gaat. Dat leven bestaat al en ga je niet verzinnen, en het concept biografie bestaat ook al, dus een werelvernieuwend idee is het niet. Toch lezen mensen biografieën, omdat ze geïnteresseerd zijn in de persoon (het onderwerp) en de biografie goed geschreven is. Al hoeft dat laatste ook niet per see als je fan bent van het onderwerp  (zie uitzondering van de extremen).

Ook herziene versies van boeken en bundels van losse werken vallen in deze categorie. Als je al bekend was met het originele werk is het idee niet nieuw voor je. Je leest het waarschijnlijk omdat het onderwerp je aanspreekt en omdat het goed geschreven is. Of één van de twee (zie ook hier uitzondering van de extremen).

The Rebels: Uitzonderingen op de formule

Waarschijnlijk heb je zelf ook al ontdekt dat je wel degelijk boeken hebt gelezen die helemaal niet aan het recept voldoen en maar één ingrediënt bezitten. Het zijn de dwarspissers, de outliers, de uitzonderingen op de regel. Hoe dat zo kan? Let me explain.

Uitzondering 1: Extrinsieke Motivatie

Ik lees want het moet.

Grote kans dat je wel eens een boek hebt gelezen dat je totaal niet boeide en dat je ook niet leuk geschreven vond. Misschien zat er zelfs geen goed idee achter. In dat geval heb je het boek waarschijnlijk gelezen omdat het een doel diende, oftewel, omdat je extrinsiek gemotiveerd was. Dit is (vaak) het geval bij:

• Studieboeken
• Vakliteratuur
• Encyclopedieën en atlassen
• Andere boeken die je voor school / studie / werk moe(s)t lezen

Dit soort boeken lees je meestal niet voor je lol maar omdat het je verder helpt in je studie, werk of carrière, of omdat het niet lezen ervan negatieve consequenties heeft.

Ook zijn sommige boeken zogenaamd ‘deel van je opvoeding’. Waarvan anderen vinden (of jijzelf vindt) dat je ze gelezen móet hebben. Voorbeelden zijn de Bijbel, de Koran, On the Origin of Species, of een ander boek dat dicht bij jouw persoonlijke waarden ligt.

Uitzondering 2: Extremen

Het ligt niet aan jou, boek – het ligt aan mij.

De tweede uitzondering zijn de extremen. De boeken waarvan je het onderwerpen zó boeiend vindt dat het je niet uitmaakt hoe en waarom het is geschreven. Maar ook de boeken van je favoriete schrijver, van wie je alles inhaleert wat deze produceert. Twee voorbeeldjes uit m’n eigen moppentrommel:

1. Obsessie voor het onderwerp

Zoals je misschien wel weet ben ik compleet geobsedeerd door apen. Ik ben er zelfs op afgestudeerd. Ik wil alles weten en lezen over apen wat er te weten en te lezen valt. Dus werk ik me lachend door gortdroge studieboeken heen en lees ik apenencyclopedieen voor m’n plezier.  (Boekenkastgoals: dit boek.)

Check: Zou ik een tijgerencyclopedie lezen? Nee. Ik zou er in kijken omdat ik dieren sowieso interessant vind, maar daar houdt het ook wel op.

2. Fan van de schrijver / schrijfstijl

Als je fan bent van een schrijver of fan van zijn of haar schrijfstijl, dan maakt het niet uit waarover het gaat – je leest het toch wel. Zo ga ik het aankomende Handboek Voor Mensen die Hun Kamerplanten Altijd Dood Laten Gaan van Jelmer de Boer sowieso kopen. Gewoon omdat z’n schrijfsels steevast mijn mondhoeken richting tien voor tien bewegen. Hoewel het boek objectief gezien een goed idee is, is het idee voor mij persoonlijk niet heel relevant: mijn planten doen het prima. Ook het onderwerp kamerplanten verzorgen geniet niet mijn intellectuele prioriteit (levensvormen met bewustzijn boeien me meer). Het is puur de schrijfstijl die het ‘m doet.

Check: zou ik een kamerplantenboek lezen van iemand die naar mijn bescheiden mening niet bijzonder schrijft? Nee.

Moraal van dit Verhaal:

Er is meer nodig dan een goed idee om je boek tot een succes te maken. Een aantrekkelijke schrijfstijl en/of een boeiend onderwerp zijn net zo belangrijk – en soms zelfs belangrijker!

Natuurlijk bepaalt de lezer nog altijd zelf wat hij of zij interessant of goed geschreven vindt. Maar het is vrij logisch dat hoe beter je schrijft, hoe groter de kans is dat meer mensen je schrijfstijl aantrekkelijk vinden. Ook een populair onderwerp zal een groter publiek je boek laten verzwelgen dan een minder populair onderwerp (wat uiteraard niet wil zeggen dat je per see een populair onderwerp moet kiezen, maar dat is voer voor een andere discussie).

Besef ook dit: Ook al voldoet je boek aan alle ingrediënten en is het een absoluut meesterwerk, je hebt nooit de volledige controle over je lezer. Iemand met weinig tijd, weinig energie, of die lijdt aan extreme vergeetachtigheid kan je briljante boek zomaar aan de kant slingeren en nooit meer afmaken. Rust je in de wetenschap dat dat niet aan jou ligt.

Ik schrijf dus een boek

Ik ben dus ook een boek aan het schrijven. Ik heb namelijk een goed idee (al zeg ik het zelf) en ik vind dat die uit mijn hoofd en op papier moet komen, zodat ook andere mensen kunnen meegenieten. Met nadruk op dat laatste, want ik wil er natuurlijk wel wat leuks van maken. Niet dat jullie na anderhalf jaar net zulke Instagramposts de wereld in slingeren als dat ik heb gedaan met het levenswerk van die arme meneer Taleb.

Of het onderwerp interessant is? Dat bepaal jij. Maar ook al vind je het in eerste instantie niet heel boeiend, misschien ga je m’n boek toch lezen omdát er een goed idee achter zit én het leuk geschreven is. Als dat zo is, dan heb ik mijn doel bereikt, en kan ik later als oud-blind-doof-en-krakkemikkig omaatje met voldoening op mijn leven terugkijken.

---

PS:  Als wetenschapper pur sang heb ik echt de grootst mogelijke hekel aan onzin. Hoewel ik deze theorie naar mijn beste kunnen heb uitgedacht, ben ik ook maar gewoon een mens en geen literair wetenschapper. Als ik dus onzin uitkraam hoor ik dat graag. Op- en aanvullingen vind ik (uiteraard) nog leuker.

PS. Nu ben ik natuurlijk super benieuwd hoe het komt dat jij het zo ver hebt weten te schoppen in dit artikel, en niet na twee alinea’s maar je hond bent uit gaan laten. Goed geschreven, boeiend onderwerp, allebei? Do let me know!