Vraag een veganist waarom hij of zij vegan is geworden, en je zult waarschijnlijk één van deze twee antwoorden krijgen: “Voor de dieren” of “Voor mijn gezondheid”.

Het is waar: veel mensen worden in de eerste plaats vegan omdat zij niet willen bijdragen aan het dierenleed in de vee- en visindustrie. Ook ik ben een typische ‘vegan voor de dieren’, en bovendien lyrisch over het gezondheidgedeelte. Maar een groeiend aantal mensen kiest er bewust voor om geen vlees, vis, zuivel en eieren te eten voor het welzijn van de aarde. Vegan voor de planeet dus – en dat is naast ethiek misschien wel het belangrijkste argument van deze tijd.

Vegan voor de Planeet

De keuze tussen plantaardig en dierlijk eten is niet alleen een kwestie van leven of dood voor miljarden dieren in de vee- en visindustrie, maar bepaalt ook de toekomst of ondergang van de aarde en alles wat erop rondloopt. Dierlijke producten hebben een dramatische impact op het klimaat, het milieu en de natuur. Als we op dit tempo broodjes kaas en hamburgers in onze waffeltjes blijven schuiven, dan gaat het helemaal mis.

In dit artikel lees je waarom veganisme zo belangrijk is voor de planeet. Om dit artikel te schrijven heb ik behoorlijk wat uren research gedaan. Dit artikel is van top tot teen onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek, die je zelf kunt checken door te klikken op de blauwe [link]. 

Ik waarschuw tere zieltjes bij dezen: dit is geen comfy bedtime story. Om eerlijk te zijn sta ik zelf regelmatig doodsangsten uit als ik bedenk waar we met z’n allen op afstevenen. Maar het goede nieuws is dat we er iets aan kunnen doen, en dat begint mij jou en mij. Mag je drie keer raden wat. Juist.

Veganist worden is het beste wat je kunt doen voor:

• Het klimaat
• De oerwouden
• Bedreigde diersoorten & individuele dieren
• Drinkwater

Ben jij als dappere dodo klaar voor ‘the inconvenient truth’ (en the convenient solution aan het eind)? Laten we dan beginnen.

1. Vegan voor het Klimaat

Dankzij de mens stijgt het gehalte aan broeikasgassen in de lucht met duizelingwekkende snelheid, en daarmee het kwik van de globale thermometer. Op de klimaattop in Parijs besloten zo’n tweehonderd landen dat de gemiddelde temperatuur op Aarde niet meer dan 2 graden Celsius mag stijgen. Want als de temperatuur boven die 2 graden stijgt, zijn de gevolgen niet te overzien [1].

Houd je vast, want nu volgt zo ongeveer het belangrijkste feit van dit hele artikel. De vee- en visindustrie stoot per jaar meer broeikasgassen uit dan alle gemotoriseerde voertuigen op de hele wereld bij elkaar [2]. Sterker nog, bij de productie van vlees, vis, zuivel en eieren komt er meer CO² en methaan vrij dan in welke andere industrie dan ook [3]. En de effecten daarvan zijn maar al te duidelijk.

Stijgende zeespiegel

Het eerste dier dat bij mensen opkomt als je het hebt over klimaatverandering is meestal een ijsbeer. Niet compleet onlogisch, want door het versterkte broeikaseffect smelt het ijs op de polen in razend tempo.

Hoeveel smelt er dan?

Uit een analyse van de NASA blijkt dat Antarctica ieder jaar 83 gigaton ijs verliest [4]. Even ter vergelijking: de Mount Everest weegt ongeveer 161 gigaton. Iedere twee jaar gaat er dus alleen al dankzij Antarctica een Mount Everest aan smeltwater de zee in. Als we zo doorgaan is de zeespiegel eind deze eeuw in het beste geval een halve meter gestegen [5], al hebben nadere analyses aangetoond dat dat zelfs 2 [6], en misschien wel 5 meter kan worden [7]. Wat dat doet met de wereldkaart kun je zelf hierbekijken.

Maar smeltende ijskappen zijn nog maar het topje van de ijsberg (ha!) en verbleken (ha²!) bij wat zich onder het wateroppervlak afspeelt. Ons volgende antwoord op de ‘waarom vegan’-vraag schuilt tussen de anemonen.

Koraalriffen

De opwarming van de aarde betekent een massale dood voor koraalriffen. Koraal is zeer gevoelig voor temperatuurverschillen in het water. Als het water te warm wordt stoten de koralen de algen af die voor de heldere kleuren zorgen. Het koraal verbleekt, en als de temperatuur van het water niet snel weer afkoelt om de algen terug te laten keren, dan betekent dat onherroepelijk de dood van het koraal [8].

Niet minder dan 93% van het Great Barrier Reef, het grootste koraalrif ter wereld, wordt al geteisterd door verbleking en dreigt hierdoor compleet uit te sterven [9]. Tweederde van het rif is al onherstelbaar beschadigd en dood verklaard [9].

Tropische koraalriffen van over de hele wereld hebben meer dan de helft van hun koralen verloren over de laatste 30 jaar. Als de opwarming van de aarde zo doorgaat zijn in 2050 alle koraalriffen dood[10, 11].

Verzuring

Niet alleen de opwarming, maar ook de verzuring van de oceaan is funest voor koraal. De oceaan neemt 30 tot 40% van de CO²  uit de lucht op, en omdat er zoveel CO² in de lucht zit wordt deze al zuurder [12]. Het kalk waaruit het skelet van het koraal is opgebouwd lost op in zuur water, net als de kalkhuisjes van talloze andere zeedieren, inclusief plankton [12].

Samenvatting
Dierlijke producten → meer broeikasgassen → hogere temperatuur → smeltend ijs → stijgende zeespiegel
Dierlijke producten → meer broeikasgassen → hogere temperatuur + oceaanverzuring → stervend koraal

Wat veganisme kan betekenen

Het verhaal lijkt me duidelijk. Om klimaatverandering een halt toe te roepen moet de uitstoot van broeikasgassen omlaag. En de meest effectieve manier om dat voor elkaar te krijgen, is door minder dierlijke producten te eten [13].

Een veganistisch voedingspatroon zorgt ervoor dat je in één klap 60% minder broeikasgassen uitstoot dan met een standaard dieet met dierlijke producten [14]. Ook voor vegetariërs is er op dit gebied nog verbetering te behalen: zuivel, en met name kaas, is samen met rundvlees de meest klimaatvervuilende voeding die er bestaat. Als je zuivel en eieren laat staan en gewoon gezellig vegan wordt (komt erbij, komt erbij), dan zul je 24% minder broeikasgassenuitstoten dan wanneer je vegetariër zou blijven [14].

Als iedereen veganist zou worden, dan kan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen uit de voedselindustrie tot wel 70% afnemen [15]. Daarmee kunnen we niet alleen het koraal en poolijs redden, maar ook alle andere gevolgen van klimaatverandering die hier niet zijn benoemd een halt toe roepen. Go vegan voor de planeet. En voor het oerwoud.

2. Vegan voor het Oerwoud

Mensen leven niet op lucht, en andere dieren evenmin. Om al die dieren in de veeindustrie in leven te houden is er voer nodig. Veel voer. Over de hele wereld vindt er immense ontbossing plaats om dieren vet te mesten zodat wij ze kunnen opeten. Iedere seconde wordt er een voetbalveld aan regenwoud gekapt of verbrand voor soja- en maïsplantages die enkel dienstdoen als veevoer [16a].

Weetje: Meer dan 80% van alle soja die wereldwijd verbouwd wordt, wordt gebruikt als veevoer, en niet voor sojamelk of tofu [16b]. Weer een anti-vegan argument debunked. Vegan voor de planeet en soja eten gaan prima samen.

Sojaplantages zijn nog niet eens de helft van het verhaal. Meer dan 60% van het Amazone regenwoud is gekapt om plaats te maken voor grasland waar we – you guessed it – koeien op laten grazen die later op ons bord belanden [17]. De massale ontbossing leidt tot het uitsterven van diersoorten en het instorten van complete ecosytemen [18].

3. Vegan voor Bedreigde Diersoorten

Besef het even: meer dan de helft van alle planten en dieren die er op aarde leven, leven in tropische regenwouden. Het kappen van het regenwoud is dan ook de grootste oorzaak van de uitroeiing van dieren en diersoorten [19]. En die dieren worden niet zomaar, poef, pijnloos naar de hemel getransporteerd. Nee, ze worden levend verbrand, eindigen als bushmeat op illegale markten, of sterven een hongerdood tussen de restanten van wat ooit hun thuis was.

Uit een baanbrekend rapport is gebleken dat we ruim 58% van de totale wereldpopulatie aan dieren zijn verloren ten opzichte van 1970 [20, 21]. De wetenschappers die dit rapport hebben opgesteld voorspellen dat dit percentage in 2020 neerkomt op 67%. Over twee jaar hebben we dus nog maar eenderde van het aantal dieren over dan dat we 50 jaar geleden hadden.

Lege oceanen

Maar ook de visserij kan er wat van. De oceanen worden letterlijk leeggevist. Door jarenlange overbevissing is nu nog maar de helft van alle vis over van wat er krapweg 50 jaar geleden in de zee leefde [22]. Bovendien is maar liefst 40% van de totale visvangs bijvangst. Zeeschildpadden, dolfijnen, walvissen, haaien en andere vissoorten sterven uit doordat ze als nutteloos onkruid dood of dodelijk gewond weer overboord worden gegooid [22]. Als we op dit tempo doorgaan zwemt er over 30 jaar geen vis meer in de zee.

We staan aan de vooravond van een massa-extinctie [23], met als grootste oorzaak: de mens, en zijn drang naar hamburgers en sushirestaurants [18]. Niet alleen is dit naar mijn idee een ethische misdaad, maar het heeft ook verstrekkende gevolgen voor al het leven op deze planeet, inclusief jij en ik, en toekomstige generaties. De mensheid is compleet afhankelijk van de aarde. Het is onze ‘bron van alles’, van drinkwater tot gezondheid. Als de aarde tenondergaat, gaan wij mee.

Om de ontbossing en massa-extinctie te voorkomen moeten we stoppen met vlees, vis, zuivel en eieren te eten. Want zolang we dat nog wel doen wordt er oerwoud gekapt en gevist. Als we allemaal vegan zouden worden, stoppen we het grootste gedeelte van de boskap en hoeven we ons überhaupt geen zorgen meer te maken om overbevissing of bijvangst. Dan kunnen ecosytemen herstellen, voordat het te laat is. Want eerlijk – het is echt vijf voor twaalf wat de Aarde betreft.

Samenvatting:
Dierlijke producten → meer land nodig → ontbossing → sterven dieren → uitsterven diersoorten → instorten ecosytemen

Dierlijke producten → meer visserij → overbevissing → sterven zeeleven → uitsterven diersoorten → instorten ecosytemen

4. Vegan voor Drinkwater

Ten slotte wil ik het hebben over de belangrijkste natuurlijke bron op Aarde: drinkwater. Voor de meeste mensen die dit lezen komt dat water gewoon uit de kraan. Maar 780 miljoen andere mensen hebben geen toegang tot veilig drinkwater [24]. Dat aantal stijgt met het jaar en is geen ver-van-mijn-bed-show meer: ook in ontwikkelde landen is waterschaarste een al groter probleem aan het worden [24].

Je hebt misschien al eens eerder gehoord, dat voor de productie van vlees heel veel water nodig is. Maar hoeveel was dat nou ook alweer..? Ik heb er even een wetenschappelijk bronnetje bij gehaald [deze] en het schrikbarende getal visueel gemaakt. Watch this:

1 hamburger = 4,5 uur douchen
Voor 1 hamburger van 150 gram is er 2350 liter water doorheen gegaan [24]. Dit betekent dat iedere keer dat jij een hamburger koopt, je net zo goed 4,5 uur de douche aan kan laten staan [25]. Nu mag het heugdelijke feit dat hamburgers altijd gezellig met z’n tweeën in een verpakking zitten, dus tik maar uit je zwembad.

1 glas melk = 38x de wc doorspoelen
Vegetariërs, you’re next. Want melk is al even slecht voor het milieu als voor dierenwelzijn. Voor één liter melk is 1050 liter water nodig [24]. Dat is meer dan een liter water per mililiter melk. Met iedere slok die je neemt (= 33 ml, zelf getest, met water overigens) kun je vijf keer de wc doorspoelen. Komt neer op 38 keer voor een glas van 250 ml.

Maar de veeindustrie verbruikt niet alleen veel water, maar verontreinigt het ook [26]. Het afvalwater uit de veeindustrie veroorzaakt zogenaamde ‘dead zones’ in de zee, door de hoge concentratie nitraat die het bevat [27].

The Inconvenient Truth

De keuze tussen plantaardig en dierlijk eten bepaalt ook de toekomst of ondergang van de Aarde zoals we deze nu kennen. Je kunt er geen doekjes meer om winden: wie dierlijke producten eet draagt direct bij aan klimaatverandering, ontbossing, massa-extinctie en waterverspilling.

• Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en sterft het koraal een massale dood.
• Door ontbossing worden miljarden dieren gedood. Hierdoor sterven diersoorten uit, wat leidt tot een totale ontwrichting van ecosystemen.
• Door waterverspilling wordt drinkwater al minder vanzelfsprekend.

We foeteren op Trump om zijn egoïstische en kortzichtige gedrag, maar eenmaal in de supermarkt zijn we geen haar beter: oogkleppen op en YOLO, lijkt het motto van weldenkend Nederland. We bedenken allerlei slappe redenen om maar niet af te hoeven zien van onze oude vertrouwde bak yoghurt en het stukje vlees op ons bord. En daardoor gaat de Aarde kapot. We stevenen met volle vaart af op een rampscenario. En dan is er geen plan B, simpelweg omdat er geen planeet B is.

The Convenient Solution

De oplossing heeft 5 letters en begint met een v: vegan.

Maar hoe doe ik dat dan?

Het is écht heel simpel, zeker met alle opties die je tegenwoordig hebt: iedere keer dat je voor de keuze staat om voor plantaardig of dierlijk te kiezen, kies dan voor plantaardig. Als je in de supermarkt met vlees, vis, zuivel of eieren in je handen staat, bedenk dan voordat je dit in je mandje legt of er een plantaardig alternatief is dat je zou kunnen gebruiken. Geen idee wat? Dan heb ik nog wel een aantal suggesties:

• Vleeswaren of kaas op brood → pindakaas, hummus of groentespread
• Yoghurt → sojayoghurt, smoothiebowl of havermoutpap met banaan en kaneel
• Melk → sojamelk, havermelk of amandelmelk – ook lekker in de koffie
• Eieren → tofu: maak roerei van zachte tofu (lekker met kerriepoeder en zwarte peper)
• Vlees of vis bij diner → vleesvervangers, tempeh, tofu, bonen of linzen
• Lunch of diner → Buddha bowl

Uit eten: same thing. Ga voor de vegan optie op de menukaart, ook als je dat niet gewend bent, en laat je verrassen. Of vraag de bediening om een gerecht dat je lekker vindt vegan te maken. Doe vooral! Want zo geef je aan dat er vraag is naar meer plantaardig eten. Misschien komt er door jou wel een (extra) vegan gerecht op de kaart!

En wees gerust: je hoeft niet nu of morgen veganist te worden. Doe het liever in stapjes, om te voorkomen dat je er na een week helemaal de brui aan geeft. Ik heb het eten van dierlijke producten zelf ook rustig afgebouwd. Iedere stap naar meer plantaardig en minder dierlijk juich ik toe, of dat nu een muizenpasje of mijlpaal is. Maar blijf wel die stappen nemen. Als je dat doet dan ben je wat mij betreft een held.

Dus. Wat eten we vanavond?

This post is also available in EN